Implementacja zapisów konwencji ws. poważnych awarii do polskiego prawa

 

Regulacje przepisów polskich dotyczące dostępu społeczeństwa do informacji związanych z ochroną środowiska są bardzo obszerne. Również informowanie społeczeństwa w sprawach związanych z poważnymi awariami przemysłowymi obejmuje szereg aspektów, do których zobowiązane zostały organy administracji władze właściwe oraz prowadzący zakład o dużym ryzyku. Zgodnie z art. 261a ustawy z dnia 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw:

Art. 261a.

1. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do podania do publicznej wiadomości:

1) oznaczenia prowadzącego zakład;

2) potwierdzenia, że zakład podlega przepisom w zakresie przeciwdziałania awariom przemysłowym oraz że prowadzący dokonał zgłoszenia, o którym mowa w art. 250 ust. 1, właściwym organom i przekazał im program zapobiegania awariom;

3) opisu działalności zakładu;

4) charakterystyki składowanych substancji niebezpiecznych decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku, z uwzględnieniem ich nazw lub kategorii oraz zagrożeń, jakie powodują;

5) informacji dotyczących sposobów ostrzegania i postępowania społeczeństwa w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej, uzgodnionych z właściwymi organami Państwowej Straży Pożarnej.

2. Prowadzący zakład o dużym ryzyku podaje również do publicznej wiadomości:

1) informacje o opracowaniu i przedłożeniu właściwym organom raportu o bezpieczeństwie;

2) informacje dotyczące głównych scenariuszy awarii przemysłowej oraz środków bezpieczeństwa, które zostaną podjęte w przypadku wystąpienia awarii.

3. Informacje, o których mowa w ust. 1 i 2:

1) udostępnia się na stronie internetowej zakładu w formie zrozumiałej dla przeciętnego odbiorcy;

2) są stale dostępne i zgodne ze stanem faktycznym.

Udział społeczeństwa w pracach został zapewniony zgodnie z art. 262:

Art. 262. Prowadzący zakład o dużym ryzyku zapewnia możliwość udziału w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, pracownikom zakładu, w szczególności narażonym bezpośrednio na skutki awarii przemysłowej oraz pełniącym funkcję społecznych inspektorów pracy lub przedstawicielom związków zawodowych odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz, w razie potrzeby, również podmiotom zewnętrznym wykonującym prace na terenie zakładu.

Prowadzący zakład został także zobowiązany do dostarczenia informacji na temat środków bezpieczeństwa odbiorcom zdefiniowanym w art. 261 ust. 5 punkt 1:

Art.261

5. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do:

1) dostarczania informacji, co najmniej raz na 5 lat, na temat środków bezpieczeństwa i sposobu postępowania w przypadku wystąpienia awarii przemysłowych jednostkom organizacyjnym systemu oświaty i pomocy społecznej, podmiotom leczniczym oraz obiektom określonym w wykazie zamieszczonym w wewnętrznym planie operacyjno-ratowniczym zakładu, o którym mowa w art. 260 ust. 1, oraz innym podmiotom i instytucjom służącym społeczeństwu, które mogą zostać dotknięte skutkami tych awarii, oraz udostępniania tych informacji społeczeństwu oraz zakładom sąsiednim;

Na prowadzącym zakład spoczywa również obowiązek dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska wykazu zawierającego dane o rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znajdujących się na terenie zakładu, a także do corocznego aktualizowania wykazu, według stanu na dzień 31 grudnia, w terminie do końca stycznia roku następnego (art. 263). Do obowiązków prowadzącego zakład w odniesieniu do wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych należy przygotowanie i przekazanie właściwym organom PSP, wojewodzie, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska, staroście, wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta informacji ujętych w podpunkcie 3 ustępu 2 artykułu 260 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Art. 260.

1. W celu zapobiegania, zwalczania i ograniczania skutków awarii przemysłowej opracowuje się wewnętrzny i zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy.

2. Plany operacyjno-ratownicze zawierają w szczególności:

3) informację o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych i o działaniach, które będą podjęte w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej, przedstawianą społeczeństwu i właściwym organom Państwowej Straży Pożarnej, wojewodzie, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska, staroście, wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta;

Mając na celu implementację zapisów Dyrektywy Seveso III dotyczących udziału społeczeństwa ustawa zmieniająca wprowadza w art. 265 dotyczącym sporządzenia zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego nakłada na komendanta wojewódzkiego obowiązek zapewnienia udziału społeczeństwa:

Art. 265.

 6. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, na zasadach i trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

W ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [4] zostało określone:

Art. 21. [ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko]

1. Dane o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie zamieszcza się w publicznie dostępnych wykazach.

2. W publicznie dostępnych wykazach zamieszcza się dane:

23) z zakresu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska o:

m) przeglądach ekologicznych,

ma) zgłoszeniach, o których mowa w art. 250 ust. 1 tej ustawy,

mb) programach zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, o których mowa w art. 251 ust. 1 tej ustawy,

n) raportach o bezpieczeństwie oraz o decyzjach, o których mowa w art. 259 ust. 1 tej ustawy,

na) kontrolach planowych, o których mowa w art. 269 tej ustawy,

o) rejestrach substancji niebezpiecznych, o których mowa w art. 267 ust. 1 tej ustawy,

p) wewnętrznych i zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych,

Zmiany wprowadzone ustawą z dnia 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw zostały zaznaczone kolorem niebieskim.

Jednak dostęp do informacji został podzielony na wymagający oraz niewymagający pisemnego wniosku [4].

Art. 12. 1. Informacje o środowisku i jego ochronie udostępnia się na pisemny wniosek o udostępnienie informacji, zwany w niniejszym dziale „wnioskiem”.

2. Bez pisemnego wniosku udostępnia się:

1) informację niewymagającą wyszukiwania;

Główny Inspektor Ochrony Środowiska został zobligowany do zamieszczenia w publicznie dostępnych wykazach informacji dotyczących rejestrów zgodnie z art. 21 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku [4]:

Art. 21.

1. Dane o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie zamieszcza się w publicznie dostępnych wykazach.

2. W publicznie dostępnych wykazach zamieszcza się dane:

29) z zakresu ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 686 i 888) – o rejestrach poważnych awarii oraz o rejestrze bezpośrednich zagrożeń szkodą w środowisku i szkód w środowisku;

Natomiast informacje dotyczące nie tylko rejestru substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach zlokalizowanych na obszarze województwa są zamieszczane przez komendantów wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej w Biuletynie Informacji Publicznej na mocy postanowień ustawy Prawo ochrony środowiska i ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku. Cały artykuł został zmieniony zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw.

Art. 267[ustawy Prawo ochrony środowiska]

1. Właściwe organy Państwowej Straży Pożarnej na swoich stronach podmiotowych w Biuletynie Informacji

Publicznej udostępniają:

1) informacje o zatwierdzonych raportach o bezpieczeństwie lub ich zmianach;

2) informacje o przyjętych zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych lub ich zmianach;

3) informacje o przedłożonych zgłoszeniach zakładów, o których mowa w art. 250 ust. 1;

4) informacje o pozytywnie zaopiniowanych programach zapobiegania poważnym awariom;

5) informacje o kontrolach planowych w terenie;

6) informacje o możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie zewnętrznego

planu operacyjno-ratowniczego – na 30 dni przed jego przyjęciem;

7) informacje o decyzjach wydanych na podstawie art. 267a ust. 2 oraz art. 264d ust. 1;

8) instrukcje postępowania mieszkańców na wypadek wystąpienia awarii;

9) informacje o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie, aktualizowanym corocznie, wykazu substancji

niebezpiecznych znajdujących się w zakładach o dużym ryzyku;

10) uzasadnienie odstąpienia od sporządzenia zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego.

2. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, co najmniej raz na 3 lata, dokonuje analizy dokumentów zawierających informacje, o których mowa w ust. 1 pkt 4–8 i art. 264d ust. 3 pkt 2, co do ich zgodności z wymogami bezpieczeństwa oraz aktualności, a w razie potrzeby wprowadza w nich odpowiednie zmiany.

Ustawą zmieniającą wprowadzono również art. 267a w brzmieniu, który implementuje zapisy Dyrektywy Seveso III:

Art. 267a. 1. Informacje otrzymane przez właściwe organy w związku z realizacją obowiązków, o których mowa w art. 250 ust. 1 i 9, art. 251 ust. 5, art. 254 ust. 1 oraz art. 261 ust. 1 pkt 1 i 2, podlegają udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

2. W przypadku gdy prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku, realizując obowiązki, o których mowa w ust. 1, złożył wniosek, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 3 października2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, wniosek ten uznaje się za uzasadniony, jeżeli w terminie 30 dni od dnia jego otrzymania właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej, po uprzednim uzyskaniu opinii wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, nie zgłosi do niego sprzeciwu, w drodze decyzji.

3. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku, po uznaniu wniosku, o którym mowa w ust. 2, za uzasadniony, przedkłada niezwłocznie właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, informacje, o których mowa w ust. 1, w postaci nietechnicznego streszczenia.

4. Właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej lub wojewódzki inspektor ochrony środowiska może udostępnić wszystkie przedłożone mu informacje w przypadku:

1) niezłożenia przez prowadzącego zakład wniosku, o którym mowa w ust. 2, lub

2) nieprzedłożenia streszczenia, o którym mowa w ust. 3.

Należy pamiętać, iż:

Art. 25 [ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku]

W Biuletynie Informacji Publicznej są udostępniane także:

6) przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej – rejestr substancji niebezpiecznych, o którym mowa w art. 267 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska;

Informacje te są przygotowywane na podstawie danych przekazywanych przez prowadzących zakłady na mocy artykułu 263 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Art. 263.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska wykazu zawierającego dane o rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znajdujących się na terenie zakładu, a także do corocznego aktualizowania wykazu, według stanu na dzień 31 grudnia, w terminie do końca stycznia roku następnego.

Do przygotowania rozporządzenia, w którym zostanie określony szczegółowy zakres informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomości został na mocy ustawy Prawo ochrony środowiska zobowiązany Minister Spraw Wewnętrznych, zamiast jak dotychczas Ministra Środowiska. Rozporządzenie obecnie obowiązujące zostało wydane w 2002 r. przez Ministra Środowiska.

Art. 267

4. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze roz­porządzenia, szczegółowy zakres informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomości, o których mowa w ust. 1 i 2.

5. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 4, zostaną ustalone:

1) formy prezentacji informacji,

2) szczegółowy zakres zagadnień, które powinny zostać prze­kazane w informacji.