PARTNERZY KAMPANII „ZDROWE I BEZPIECZNE MIEJSCE PRACY” 

„Partnerstwo dla prewencji” (2012-2013)
„Stres w pracy? Nie, dziękuję!”(2014-2015)

Akzo Nobel Decorative Paints Sp. z o.o., Warszawa
ASTRA PRO Ośrodek Szkoleniowo-Doradczy, Łódź
AQUA-SOPOT, Sopot

Bama Europa Sp. z o.o., Oława
Biuro Doradczo-Usługowe BHP Andrzej Dziedzic, Dąbrowa Tarnowska
BHP Biuro Konsultingowo - Usługowe BHP Troka, Rumia
BIO - EKO Cezary Koczorski, Rybnik
Biuro System Sp. J., Częstochowa

CEMET Ltd. Sp. z o.o., Gdańsk

Cemex Polska Sp. z o.o.

Centralny Zarząd Służby Więziennej, Warszawa
Centrum Szkolenia i Doradztwa KONTRA Beata Kaczmarek, Katowice
Colgate Palmolive Manufacturing (Poland) sp. z o.o., Świdnica

Dom Pomocy Społecznej, Ostrołęka
Dyzio Lidia Cukrowska, Warszawa
Działdowski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli DAR, Działdowo

ECOL Sp. z o.o., MALIN
EDF Kraków S.A., Kraków
EDF Polska Centrala Sp. z o.o., Warszawa

EDF Rybnik S.A., Rybnik
EDF Toruń S.A., Toruń
EDF Wybrzeże S.A., Gdańsk
Elektrociepłownia „Zielona Góra” S.A. Zielona Góra
Elektrotechnika "MORS" Sp. z o.o., Gdynia

Faelbud Prefabrykaty Sp. z o.o., Lublin
Farm Frites Poland S.A., Lębork
Faurecia Wałbrzych S.A., Wałbrzych
Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości w Łodzi

Fundacja MENTIS – Sztuka świadomego życia, Wrocław

GE Power Controls S.A., Łódź
Główny Inspektorat Sanitarny, Warszawa
Grupa Żywiec S.A, Browar w Elblągu, Żywiec

Iławskie Przedsiębiorstwo Budowlane Sp. z o.o., Iława
Inspeerio centrum psychologiczno-coachingowe, Poznań

Katowicki Holding Węglowy S.A., Katowice
Kirschstein & Partner Polska, Kraków
Knorr-Bremse Systemy dla Kolejowych Środków Lokomocji PL Sp. z o.o., Warszawa

KWK "Kazimierz-Juliusz" Sp. z o.o., Sosnowiec

Lyreco, Sokołów

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Częstochowa
Międzyzakładowa Organizacja Związkowa NSZZ „Solidarność” Pracowników Sądownictwa, Katowice
MINI SPACE, Warszawa
MIRP Szkolenia Doradztwo Rafał Peryt, Gorzów Wielkopolski
Mota-Engil Central Europe S.A., Kraków

Naczelna Organizacja Techniczna, Oddz. Ostrołęka, Ostrołęka
NEONET S.A. Kraków, Kraków
NEUCA S.A., GRUPA NEUCA, Toruń
NSZZ "Solidarność" Pracowników Sądownictwa, Warszawa

NSZZ „Solidarność”, Region Wielkopolska Poznań

Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A., Warszawa
Ośrodek Bezpieczeństwa Pracy Grzegorz Szałas, Radom

PCC Exol S.A., Brzeg Dolny
PCC Rokita S.A., Brzeg Dolny
Politechnika Warszawska, Warszawa
Polpharma S.A., Starogard Gdański
Pracownia Psychologiczna NZOZ "Opiekun", Ostrowiec Świętokrzyski

Pracowniczy Ośrodek Maszynowy w Augustowie Sp. z o.o., Augustów

Provident Polska S.A., Warszawa
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o., Tarnobrzeg
Przedsiębiorstwo Specjalistyczne DRACO, Gdańsk

SITA Polska Sp. z o.o.

SONDEX Braze Sp. z o.o. w Żelazkowie, Nowa Wieś Lęborska
SONDEX Poland Sp. z o.o., Koleczkowo
SONDEX Sp. z o.o. w Żelazkowie
Spółdzielnia Mieszkaniowa "Osiedle Młodych", Poznań
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa, Zarząd Oddziału w Bełchatowie, Bełchatów

Stowarzyszenie "Zdrowa Praca", Warszawa
SUKCES Elżbieta Komorowska, Warszawa

Systemmax Wojciech Podemski, Wrocław

Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK, Towarzystwo Ubezpieczeń Na Życie SKOK S.A. Asekuracja Sp. z o.o., Sopot

TurboCare Poland S.A., Lubliniec

Urząd Miasta Działdowo

VIVID HR MANAGEMENT, Warszawa

Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Warszawa
Work Max, Doradztwo Personalne i BHP, Częstochowa
WorkNet Doradztwo Kadrowe, Warszawa

Zakład Urządzeń Grzewczych „ELEKTROMET”, Gołuszowice

Zakładowy Związek Zawodowy Banku Pekao S.A., Poznań

Zespół Elektrociepłowni KOGENERACJA S.A., Wrocław
Zespół Szkół im. Synów Pułku w Węglowicach, Węglowice
Ziaja Ltd Zakład Produkcji Leków sp. z o.o. Kolbudy

Stan na 6 listopada 2015 r.

Źródłem stresu w pracy mogą być zarówno bodźce fizyczne (np. hałas, niewłaściwe oświetlenie, zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura, zapylenie, promieniowanie), jak i bodźce psychospołeczne. W tym drugim przypadku możemy mówić o stresie psychospołecznym w pracy. Jego przyczynami są najczęściej:

-      przeciążenie ilościowe pracą:

• znaczny wysiłek fizyczny w pracy
• zbyt duża liczba nowych zadań w pracy, ciągłe zmiany w pracy
• narzucone przez maszynę lub inne osoby tempo pracy
• praca w pośpiechu
• praca pod presją czasu
• nagłe i znaczne ilości pracy do wykonania
• zbyt dużo pracy do wykonania – zabieranie pracy do domu, ciągła praca w nadgodzinach, zbyt mała ilość etatów w zakładzie.
  

-       przeciążenie jakościowe pracą:

• konieczność zachowania czujności przez cały czas pracy
• wykonywanie zadań trudnych i skomplikowanych umysłowo
• odpowiedzialność za ludzi
• odpowiedzialność za mienie dużej wartości
• konieczność wyboru „mniejszego zła”, dylematy moralne
• konieczność podejmowania decyzji o znacznych możliwych konsekwencjach.

-      niedociążenie jakościowe pracą:

• wykonywanie prostych, powtarzalnych, monotonnych czynności
• praca wysoce zautomatyzowana
• praca poniżej możliwości.
  
  

-      ograniczony zakres kontroli nad pracą:

• sztywne, niezmienne godziny lub czas pracy
• niemożność przerwania pracy w razie potrzeby
• niemożność decydowania o sposobie wykonania zadania
• praca pod presją innych osób
• ciągłe zmiany warunków, sposobu, organizacji, miejsca pracy
• brak wiedzy nt. celu pracy – poczucie bycia „trybikiem w maszynie”
• brak informacji nt. efektów pracy – poczucie wykonywania „pracy bez sensu”.

-      niejasność pełnionej roli zawodowej:

• brak wiedzy nt. przydzielonych obowiązków
• nieznany zakres odpowiedzialności
• brak wiedzy nt. sposobu wykonywania pracy (np. brak szkoleń wstępnych, wprowadzenia w obowiązki)
• konieczność „samozatrudnienia się” w dotychczasowym miejscu pracy.

-      konflikt roli zawodowej:

• niespójne, sprzeczne, zmienne wymagania przełożonych
• wzajemnie sprzeczne oczekiwania ze strony różnych osób: przełożonych, klientów, współpracowników
• kontakty z „niezadowolonymi” klientami
• konieczność kooperacji z wieloma podmiotami
• wpływ pracy na życie rodzinne –praca w nadgodzinach, częste lub długie wyjazdy służbowe, niemożność sprawowania opieki nad dzieckiem
• ciągła dyspozycyjność
• niski prestiż społeczny pracy lub zawodu
• brak możliwości awansu, rozwoju, podwyżki
• praca poniżej aspiracji.

-      brak wsparcia ze strony współpracowników i/lub przełożonych:

• system motywacyjny firmy zorientowany na rywalizację między pracownikami
• konflikty między współpracownikami
• brak informacji potrzebnych w pracy
• brak środków, wyposażenia, urządzeń lub materiałów potrzebnych do pracy
• brak wiedzy o planowanych lub trwających zmianach w przedsiębiorstwie lub w sposobie wykonywania pracy
• osamotnienie, np. ze względu na rodzaj obowiązków – „jedno takie stanowisko w firmie”
• nieudzielanie pomocy w ogóle, pomoc niewystarczająca lub nadchodząca zbyt późno
• utrudniony w razie potrzeby kontakt z przełożonym, współpracownikami
• uznaniowe traktowanie i ocenianie
• dyskryminacja ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony lub w pełnym albo w niepełnym wymiarze czasu pracy
• przemoc fizyczna ze strony współpracowników lub przełożonych
• przemoc psychiczna ze strony współpracowników lub przełożonych: nękanie, zastraszanie, poniżanie, ośmieszanie, izolowanie, eliminowanie z zespołu.

-      fizyczne warunki pracy:

• hałas na stanowiskach lub w pomieszczeniach pracy
• zbyt wysokie temperatury
• zbyt niskie temperatury
• nieprzyjemne lub uciążliwe zapachy na stanowiskach pracy
• obecność na stanowiskach pracy substancji łatwopalnych, wybuchowych, drażniących, żrących lub trujących.

Reakcja stresowa jest atawizmem, którego zadaniem jest przygotowanie człowieka do reakcji na zagrożenie. Z tego powodu w czasie stresu:

• aktywowane są wszystkie układy wewnętrzne człowieka: układ krwionośny, mięśniowo-szkieletowy, trawienny, nerwowy, odpornościowy, zwiększa się wydzielanie adrenaliny, noradrenaliny, tyroksyny, kortyzolu; powoduje to przyspieszanie akcji serca, zwiększanie napięcia mięśni, pogłębianie i przyspieszanie oddechu, wzrost ciśnienia krwi, zmniejszanie wrażliwości na ból, przyspieszanie procesów przemiany materii, wzrost wydolności i siły fizycznej
• uwaga osoby koncentruje się na zagrożeniu (zadaniu), człowiek nie zwraca uwagi na pozostałe rzeczy w otoczeniu (zawężenie uwagi), odczuwa niepokój, lęk, czasem złość, gniew lub strach
• osoba jest pobudzona, nadruchliwa, niecierpliwa, odczuwa przymus działania, w stanie silnego napięcia może nawet zachować się agresywnie.

Stres związany z pracą sam w sobie nie jest chorobą. Jest ludzką reakcją na wymagania stawiane przez pracę. Jednak gdy poziom odczuwanego stresu jest duży, stres utrzymuje się długo, nie są usuwane jego przyczyny oraz nie równoważy się jego negatywnego wpływu na zdrowie, może z biegiem czasu doprowadzić do różnego rodzaju chorób.

Gdy wymagania w pracy są dostosowane do możliwości fizycznych lub psychicznych człowieka, pracownik posiada odpowiednią wiedzę, umiejętności i może korzystać z pomocy  innych osób, problemy w pracy zostają rozwiązane i stres ustępuje. Po okresie wypoczynku możliwe jest podjęcie następnej aktywności. Taki rodzaj stresu wzmacnia poczucie wartości pracownika, zachęca do zmian, uczenia się i robienia nowych rzeczy – jest korzystny dla pracownika, jego pracodawcy i całego przedsiębiorstwa.

Gdy wymagania pojawiają się często, trwają długo, są tak duże, że przekraczają możliwości człowieka lub pracownik nie posiada wiedzy, umiejętności lub wsparcia innych osób potrzebnych do poradzenia sobie z nimi – problemy nie zostają rozwiązane i reakcja stresowa trwa cały czas. Osoba znajduje się w stanie ciągłego napięcia, pobudzenia, aktywacji wszystkich opisanych wcześniej układów wewnętrznych organizmu. W zależności od sytuacji i przyczyny stresu może odczuwać też rożnego różnego rodzaju przykre uczucia, takie jak  strach, lęk, złość, gniew. Gdy napięcie utrzymuje się przez długi czas, osoba może zacząć tracić siły, odczuwać wywołane nim zmęczenie i bóle mięśniowo-szkieletowe. Przedłużający się stres zamiast do aktywności zachęca więc do oszczędzania energii. Osoba jest niechętna działaniu, jakimkolwiek zmianom i dodatkowym obowiązkom w pracy. Gdy sytuacja w miejscu pracy nie ulega zmianie, z czasem może pojawić się także apatia, smutek, poczucie bezradności, poczucie winy, utrata zaufania do samego siebie, a w końcu także utrata zaufania do przełożonych i współpracowników, utrata zaufania do firmy.

Taki rodzaj stresu obniża poczucie własnej wartości, czasowo obniża też zdolność do radzenia sobie z nowymi lub trudnymi zadaniami w pracy – jest niekorzystny zarówno dla pracownika, jego pracodawcy, jak i całego przedsiębiorstwa. Powrót do pełnej aktywności zawodowej możliwy jest po okresie wypoczynku i regeneracji organizmu. Może wymagać także częściowej zmiany sposobu pracy, stopniowego wdrażania się do obowiązków zawodowych, wyrozumiałości lub dodatkowej pomocy ze strony przełożonych, współpracowników, rodziny i specjalistów.

Przedłużające się stany stresu mogą prowadzić do reakcji nerwicowych, takich jak stany lękowe czy depresyjne. Szczególnym przejawem przedłużającego się stresu w pracy, któremu poświęca się obecnie wiele uwagi, jest zjawisko wypalenia zawodowego. Początkowo wypalenie kojarzono z pracą w zawodach związanych ze świadczeniem bezpośrednich usług/pomocy na rzecz innych, a więc z pielęgniarkami, nauczycielami, lekarzami, opiekunami społecznymi itp. Zaobserwowano, że wysokie wymagania emocjonalne, jakie stawiają prace tego typu, po pewnym czasie doprowadzają do pojawienia się symptomów silnego stresu. Obecnie zjawisko wypalenia zawodowego obserwowane i opisywane jest także w innych zawodach. Wypalenie odnotowuje się głównie u ludzi młodych, po dwóch, trzech latach od rozpoczęcia pracy, szczególnie u tych, którzy przystępują do pracy z wysokimi, często idealistycznymi oczekiwaniami co do roli, jaką powinna spełnić ich praca i oni sami.

JAKIE SĄ SKUTKI ZDROWOTNE STRESU W MIEJSCU PRACY?

Długotrwały stres w miejscu pracy może prowadzić do wyczerpania fizycznego i psychicznego każdej osoby oraz odczuwania przez nią dolegliwości somatycznych. Gdy sytuacje takie powtarzają się wielokrotnie, mogą z upływem czasu doprowadzić do zmian w stanie zdrowia, takich jak:

-       bólów mięśni karku, barków oraz okolicy krzyżowo-lędźwiowej kręgosłupa

-       owrzodzenia układu pokarmowego oraz bolesnych skurczów jelit

-       obniżenia odporności organizmu i związanych z nią chorób infekcyjnych

-       nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, choroby wieńcowej, zawału mięśnia sercowego

-       depresji, nerwic

-       zwiększenia ryzyka zachorowania na chorobę nowotworową

-       innych (u osób aktywnych zawodowo obniżających napięcie wywołane przez stres przy pomocy alkoholu, tytoniu lub środków odurzających mogą występować dodatkowo schorzenia spowodowane nadużywaniem ww. substancji).

JAKIE STRES WPŁYWA NA FUNKCJONOWANIE FIRMY/ORGANIZACJI?

Stres doświadczany przez pracowników odbija się na funkcjonowaniu całej organizacji. Jego przejawami są m.in.:

-        zwiększona absencja

-        wzrost kosztów związanych z większą zachorowalnością

-        zmniejszona produktywność: gdy stres osiągnie wysoki poziom, produktywność zmniejsza się; nawet jeśli pracownicy są obecni w pracy, to jakość wytwarzanego przez nich produktu i usług obniża się

-        wzrost liczby wypadków: nadmierny poziom pobudzenia zwiększa prawdopodobieństwo błędu, a w konsekwencji i wypadku; niektórzy eksperci szacują, że stres jest odpowiedzialny za 60 ÷ 80% wypadków w miejscu pracy[i]

-        większa rotacja personelu

-        gorsza atmosfera w pracy, niechęć do zmian i nowości, słabo zmotywowani pracownicy.

W ten sposób chroniczny i nie zmniejszany stres w miejscu pracy może zwiększać koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz być przyczyną strat.  Podejmowane w pośpiechu błędne decyzje, spadek efektywności i wydajności w pracy, niezadowoleni klienci, koszty wypadków przy pracy, zastępstw nieobecnych pracowników, selekcji, naboru, szkolenia i przygotowania zawodowego nowych pracowników lub kierowników zatrudnianych na miejsce tych, którzy odeszli – to tylko przykłady kosztów, które mogą być spowodowane przez niepotrzebny stres w miejscu pracy.

CZY MOŻNA ZARZĄDZAĆ STRESEM W MIEJSCU PRACY?

Stresem w pracy można i trzeba zarządzać, podobnie jak innymi czynnikami zagrożeń zawodowych. Celem zarządzania stresem w miejscu pracy jest wzajemne dopasowanie potrzeb i wymagań zakładu pracy oraz możliwości fizycznych, intelektualnych i emocjonalnych jego pracowników. Podejmowane w zakresie zarządzania stresem w miejscu pracy działania mogą dotyczyć przedsiębiorstwa, pracowników lub obu tych aspektów jednocześnie. Zaletą zarządzania stresem w miejscu pracy jest możliwość dostosowania jego treści i zakresu do potrzeb konkretnego zakładu pracy i konkretnych pracowników. Zarządzanie stresem w pracy powinno być procesem planowanym i ciągłym.

Najbardziej popularnym i obiecującym podejściem do problematyki zarządzania stresem w organizacji jest koncepcja prewencyjnego zarządzania stresem. Jest to „filozofia organizacji i zbiór zasad, które kształtują konkretne metody poświęcone promocji zdrowia jednostek i organizacji w celu zabezpieczenia jednostek i organizacji przed negatywnymi skutkami stresu”[i]. Autorzy tej koncepcji wymieniają pięć podstawowych zasad, na których winno opierać się prewencyjne zarządzanie stresem:

-        Jednostka i organizacja są wzajemnie od siebie zależne. Zdrowie i funkcjonowanie jednostki zależy od właściwości organizacji. Również organizacja nie może osiągnąć wysokiego poziomu produktywności, dynamizmu bez zdrowych i pełnych energii pracowników. Konieczne jest zatem wzajemne dopasowanie.

-        Zarządzający są odpowiedzialni za zdrowie jednostek i organizacji. Aktywność przywódców w tym obszarze działań wynikać powinna nie tylko z pobudek altruistycznych, ale także z dobrze pojętego interesu własnego i firmy (patrz zasada 1). Oczywiście aktywność przywódców nie powinna też doprowadzać do zaniedbania ich własnego zdrowia.

-        Indywidualny i organizacyjny stres nie są nieuniknione. Istnieją pewne stereotypy stwierdzające, że nieodłącznym elementem sukcesu i postępu jest stres. Ten schemat myślowy często jest usprawiedliwieniem dla braku aktywności związanej z zarządzaniem stresem.

-        Każda jednostka i organizacja reaguje na stres na swój sposób. Stwierdzenie to ma bardzo istotne konsekwencje praktyczne. Oznacza ono, że nie można mówić o najskuteczniejszej metodzie walki ze stresem. Metodę tę trzeba bowiem dopasować do możliwości jednostek i do właściwości danej organizacji.

-        Organizacje podlegają ciągłym zmianom, są dynamiczne. Podobnie jest z funkcjonowaniem jednostki. To co kiedyś było podstawową przyczyną stresu w organizacji, teraz – na kolejnym etapie rozwoju – nią nie jest. Strategie zarządzania stresem efektywne w przeszłości, teraz mogą okazać się dla organizacji anachroniczne. Konieczny jest zatem stały wysiłek skierowany na problem zarządzania stresem i ciągłe monitorowanie jego przyczyn i skutków.

1.	Poradnik dobrych praktyk CIOP-PIB W poradniku przedstawiono 13 przykładów działań z zakresu prewencji lub przeciwdziałania zagrożeniom psychospołecznym w środowisku pracy, przygotowanych przez członków Forum Liderów Bezpiecznej Pracy. Zebrany materiał stanowi cenne źródło inspiracji dla tych wszystkich przedstawicieli przedsiębiorstw, dla których problem zagrożeń psychospołecznych jest wciąż trudny do rozwiązania i wymagający wsparcia ze strony ekspertów BHP.
		Poradniki „Prewencja zagrożeń psychospołecznych – poradnik dobrych praktyk CIOP-PIB” Autorzy:red. A. Szczygielska, CIOP-PIB,  Forum Liderów Bezpiecznej Pracy CIOP-PIB Adres: http://www.ciop.pl/48267
2.	Portal Obserwatorium Ryzyka Psychospołecznego – ankieta do oceny i samooceny poziomu stresu + wskazania do poprawy sytuacji Powszechnie dostępne, bezpłatne i zrozumiałe narzędzie badawcze w formie ankiety umożliwiające pracownikom i pracodawcom samodzielne przeprowadzenie badania dot. występowania zagrożeń psychospołecznych w firmie (narażenie na stresory zawodowe, mobbing, molestowanie seksualne). Narzędzie to pozwala diagnozować i monitorować ryzyko psychospołeczne w powiązaniu z szacowaniem kosztów ryzyka i ze wskaźnikami istotnymi z punktu widzenia pracodawcy takimi jak absencja, zaangażowanie czy intencja zmiany pracy. Narzędzie to powstało jako produkt finalny w wyniku przebadania i pozyskania ankiet badawczych od 7500 zatrudnionych na stanowiskach związanych z produkcją z firm mikro, małych, średnich i dużych, rozmieszczonych na terenie całej Polski.
	LINK	Portal Obserwatorium Ryzyka Psychospołecznego Autorzy: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, NSZZ „Solidarność”  Adres: http://www.diagnoza.psychostreswpracy.pl
3.	Poradniki i broszury Państwowej Inspekcji Pracy dotyczące stresu i innych zagrożeń psychospołecznych w pracy Bezpłatne poradniki dla pracodawców i pracowników, w przystępny sposób opisujące, czym jest stres i inne zagrożenia psychospołeczne w miejscu pracy(np. mobbing) i jak sobie z nimi radzić. Wiarygodne źródło informacji, gdzie uzyskać pomoc, aby stworzyć przyjazne, bezpieczne i zdrowe miejsce pracy. Opracowanie poświęcone najważniejszym zagadnieniom związanym z czynnikami psychospołecznymi mającymi bezpośredni związek z bezpieczeństwem pracy kierowców.
		Stres w pracy – poradnik dla pracownika Autor: M. Gólcz, Państwowa Inspekcja Pracy Adres: http://www.pip.gov.pl/html/pl/doc/07040040.pdf
		Stres w pracy – poradnik dla pracodawcy Autor: M. Gólcz, Państwowa Inspekcja Pracy Adres: http://www.pip.gov.pl/html/pl/wydawn/pdf/07040105.pdf
		Ocena ryzyka zawodowego – czynniki psychospołeczne Autor: M. Warchał, Państwowa Inspekcja Pracy Adres: http://www.pip.gov.pl/html/pl/wydawn/pdf/ocena-ryzyka.pdf
		Mobbing – informator dla pracownika Autor: A. Kucharska, Państwowa Inspekcja Pracy Adres: http://www.pip.gov.pl/html/pl/wydawn/pdf/12_mobbing_pracown.pdf
		Czynniki psychospołeczne w pracy kierowców Autor: A. Łuczak, A. Najmiec, CIOP-PIB Adres: http://www.pip.gov.pl/html/pl/wydawn/pdf/kierowcy_internet.pdf
4.	Broszura dotycząca stresu związanego z restrukturyzacjami Przewodnik przygotowany w ramach projektu badawczego Zdrowie psychologiczne i samopoczucie w procesie restrukturyzacji: kluczowe skutki i mechanizmy (PSYRES), który został zainicjowany wramach szerszego projektu NEW OSH ERA finansowanego poprzez sieć ERA-NET w obrębie 6 ProgramuRamowego Badań i Rozwoju Technologicznego UE. Celem wytycznych zawartych w broszurach jest dostarczenie pomysłów menadżerom (wyższego i średniego szczebla), kierownictwu ds. zasobów ludzkich oraz innym partnerom społecznym zaangażowanym w proces zmian organizacyjnych, na temat tego jakie działania mogą podjąć, by zapewnić zdrowy proces zmian związanych z restrukturyzacją przedsiębiorstwa
		„W kierunku nowej zmiany – jak zapewnić dobre samopoczucie pracowników w okresie restrukturyzacji” Autorzy: K. Pahkin, P. Mattila-Holappa, K. Nielsen, M. Widerszal-Bazyl, T. de Jong, Z. Mockałło Afiliacje: TNO (Holandia), CIOP-PIB (Polska), FIOH (Finlandia), NRCWE (Dania)
		"RESTRUKTURYZACJA A SAMOPOCZUCIE PRACOWNIKÓW NAJWAŻNIEJSZE FAKTY" Autorzy, afiliacje j.w.
		"Jak zarządzać restrukturyzacją, by utrzymać dobre samopoczucie pracowników ?" Autorzy, afiliacje j.w.
5.	Portal internetowy „Stres pomagających” – bezpłatne szkolenie internetowe „Stres Pomagających” jest bezpłatnym szkoleniem, które w całości odbywa się w internecie. Dotyczy ono problemu stresu w pracy i sposobów radzenia sobie z nim. Zostało stworzone przez psychologów zawodowo związanych ze Szkołą WyższąPsychologii Społecznej w Warszawie oraz University of ColoradoColorado Springs. Szkolenie „Stres Pomagających” przeznaczone jest dla osób, które : • Zawodowo zajmują się pomaganiem innym. • Doświadczają stresu w swojej pracy. • Pośrednio lub bezpośrednio spotykają się z ekstremalnymi lub traumatycznymi wydarzeniami. • Wykonują ważną społecznie pracę, ale często sami pozbawieni są pomocy w jej wykonywaniu. Celem szkolenia jest poszerzenie wiedzy na temat stresu w pracy i sposobów radzenia sobie z nim, jak też nabycie umiejętności rozpoznawania stresu i zarządzania nim.
	LINK-SP	Portal internetowy „Stres pomagających” Autorzy: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, University of Colorado Colorado Springs Adres: https://stres-pomagajacych.com.pl/index/
6.	Publikacja dotycząca psychospołecznych warunków pracy polskich nauczycieli. Książka opracowana na podstawie wyników aktualnych reprezentatywnych badań na dużej próbie nauczycieli, opisuje, w jaki sposób spostrzegają oni pozytywne i negatywne czynniki występujące w ich miejscu pracy. Podjęto w niej dyskusję na temat związków między warunkami pracy nauczyciela a relacją nauczyciel – uczeń.
		Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem Autorzy: red. J. Pyżalski, D. Merecz, Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera Adres: http://www.imp.lodz.pl/upload/pyzalski_ksiazka/psychospoleczne.pdf
7.	Broszura dotycząca problemów środowiska pracy call center
		„Call center – jak zapobiegać dolegliwościom układu mięśniowo- szkieletowego i radzić sobie ze stresem" Autorzy: M. Widerszal-Bazyl, J. Kamińska, A. Kazenas, A. Najmiec, D. Roman –Liu, T. Tokarski, CIOP-PIB Adres: http://www.zus.pl/files/dpir/20081201_Ocena_obciazenia_zal7.pdf
8.	Artykuł nt. zagrożeń psychospołecznych w działach obsługi klienta Artykuł Starszej Inspektor ds. BHP pani Lidii Cukrowskiej, zamieszczony w miesięczniku CIOP-PIB „Bezpieczeństwo pracy. Nauka i praktyka” nr 01/2011, opisujący metody dokonywania oceny ryzyka zawodowego w działach obsługi klienta pod kątem zagrożeń psychospołecznych.
		Ocena ryzyka zawodowego wynikającego z zagrożeń psychospołecznych w działach obsługi klienta Autor: L. Cukrowska "Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka", 2011, nr 1, s. 5-9
9.	Zagrożenia psychospołeczne w środowisku pracy i ich wpływ na zdrowie Monografia wydana przez Światową Organizację Zdrowia w 2010 r. pod tytułem:„Health Impact of Psychosocial Hazards at Work: An Overview”, przetłumaczona i udostępniona przez Stowarzyszenie Zdrowa Praca, które jest instytucją odpowiedzialną za wydanie polskiej wersji publikacji. Jest ona poświęcona zagadnieniom stresu i jego skutków zdrowotnych, pojawiających się w wyniku narażenia na niekorzystne psychospołeczne warunki pracy. Pomimo, iż nie są dostępne ogólnoświatowe dane dotyczące rozpowszechnienia narażenia na konkretne zagrożenia psychospo­łeczne, możliwe jest przeprowadzenie szacunków na podstawie krajowych i międzynarodowych danych z jednostek zajmujących się monitorowaniem psychospołecznych czynników ryzyka. Niniejsza praca wskazuje w jaki sposób można dokonywać oceny narażenia na zagrożenia psychospołeczne.
		Zagrożenia psychospołeczne w środowisku pracy i ich wpływ na zdrowie
10.	Broszura „Zatrzymaj to! Zapobieganie stosowaniu przemocy przez osoby trzecie w sektorze handlowym. Zestaw narzędzi” Broszura „Zatrzymaj to! Zapobieganie stosowaniu przemocy przez osoby trzecie w sektorze handlowym. Zestaw narzędzi” jest tłumaczeniem przewodnika pt. „Stop it! Preventing third party violence in commerce. A toolkit” opracowanego przez EuroCommerce i UNI Global Union, przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Przewodnik został przygotowany w ramach kampanii „Zdrowe i bezpieczne miejsca pracy” Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), edycji z lat 2008-2009 – „Ocena ryzyka zawodowego”. Broszura zawiera praktyczne wskazówki, jak radzić sobie z przemocą, której pracownicy sklepów mogą doświadczać ze strony klientów.
		„Zatrzymaj to! Zapobieganie stosowaniu przemocy przez osoby trzecie w sektorze handlowym. Zestaw narzędzi” Autorzy: EuroCommerce, UNI Global Union Adres pod jakim dostępna jest oryginalna broszura w wersji angielskiej, francuskiej i niemieckiej: http://www.csr-in-commerce.eu/pages/en/third-party-violence-toolkit.html
11.	Broszury Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące zagrożeń psychospołecznych w poszczególnych zawodach   W zależności od wykonywanego zawodu, narażenie pracowników na stres, przeciążenie pracą, monotonię w pracy lub inne zagrożenia psychospołeczne, może być różne. Poniższe broszury powstały na bazie tłumaczeń materiałów Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), będących wprowadzeniem do pełnych opracowań MOP, dotyczących zagrożeń psychospołecznych i sposobów ich ograniczania w zawodach: pielęgniarki, pracownika linii montażowej, kierowcy autobusu.
		Stres związany z pracą w pielęgniarstwie   Tłumaczenie broszury Work-related stress in nursing – stanowiącej wprowadzenie do opracowania pt. Work-related stress in nursing: Controlling the risk to health, dostępnego w języku angielskim w pełnej wersji na stronie MOP: http://www.ilo.org/safework/info/publications/WCMS_250097/lang--en/index.htm
		Zapobieganie stresowi u pracowników linii montażowej Tłumaczenie broszury Stress prevention for assembly–line workers – będącej wprowadzeniem do opracowania pt. Stress prevention for blue-collar workers in assembly-line production, dostępnego w pełnej wersji w języku angielskim na stronie MOP: http://www.ilo.org/safework/info/publications/WCMS_250106/lang--en/index.htm.
		Zapobieganie stresowi w pracy kierowców autobusów   Tłumaczenie broszury Stress prevention for bus drivers - będącej wprowadzeniem do opracowania pt. Bus drivers: Occupational stress and stress prevention, dostępnego w pełnej wersji w języku angielskim na stronie MOP: http://www.ilo.org/safework/info/publications/WCMS_250105/lang--en/index.htm.   MOP nie ponosi odpowiedzialności za aktualność i kompletność polskiego tłumaczenia broszur.   Więcej informacji...
12.	Fragmenty raportu Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy pt. "Obliczanie kosztów związanych ze stresem w pracy i innymi zagrożeniami psychospołecznymi"   Poniższy materiał jest tłumaczeniem fragmentów raportu Calculating the cost of work-related stress and psychosocial risks. European Risk Observatory. Literature Review, który w 2014 roku wydała Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA). Chociaż coraz więcej dowodów wskazuje na to, że generalnie stres związany z pracą wiąże się ze znacznymi kosztami finansowymi, dane obrazujące rzeczywisty charakter obciążenia finansowego związanego ze stresem w pracy i zagrożeniami psychospołecznymi dla pracodawców i społeczeństw są nadal ograniczone. Celem wspomnianego raportu było dokonanie przeglądu literatury na temat obciążenia finansowego spowodowanego przez stres związany z pracą i zagrożenia psychospołeczne w pracy na poziomie społeczeństwa, sektora, organizacji i jednostki.   EU-OSHA nie ponosi odpowiedzialności za aktualność i kompletność polskiego tłumaczenia raportu.
		"Obliczanie kosztów związanych ze stresem w pracy i innymi zagrożeniami psychospołecznymi”   Adres pod jakim dostępny jest pełen raport w wersji angielskiej: https://osha.europa.eu/en/publications/literature_reviews/calculating-the-cost-of-work-related-stress-and-psychosocial-risks